Sharon Gesthuizen: ’Acquisitiefraude lastig te vervolgen’

Steeds meer ondernemers hebben te maken met acquisitiefraude en spookfacturen. SP-Tweede Kamerlid Sharon Gesthuizen wil samen met haar VVD-collega Foort van Oosten oneerlijke handelspraktijken strafbaar ­stellen. ‘Fraudeurs bedonderen ­mensen en komen er gewoon mee weg.’

Een bedrijf stuurt een brief naar een ondernemer en vraagt of hij wil worden vermeld in een gratis gids. En of hij die brief ondertekend wil terugsturen. Soms doen mensen dat en vervolgens blijken ze advertentie­ruimte te hebben gekocht bij een niet-bestaande of weinig gelezen internetgids. En dan zitten ze er ook nog eens drie jaar aan vast. Acquisitiefraude is een groeiend probleem voor het midden- en kleinbedrijf. Dergelijke oneerlijke gedragingen komen in verschillende vormen voor, maar al die vormen hebben gemeen dat de acquisitiefraudeur een ondernemer door misleidende handelspraktijken beweegt tot het aangaan van een overeenkomst waar hij eigenlijk niets aan heeft. Dit soort malafide praktijken kost het bedrijfsleven volgens Gesthuizen en Van Oosten jaarlijks ongeveer 400 miljoen euro. Als het aan hen ligt, komen ondernemers op eenvoudige wijze af van overeenkomsten die op misleidende wijze tot stand zijn gekomen. De Tweede Kamer bespreekt binnenkort het initiatiefwetsvoorstel waarmee de twee acquisitiefraude strafbaar willen stellen.

Kunnen acquisitiefraudeurs niet al aangepakt worden?
‘Je kunt oplichting en misleiding wel vervolgen. Maar het is heel lastig in dit geval. Acquisitiefraudeurs sturen een brief waarin staat: ‘U wilt toch wel in onze gratis gids? Moet u snel controleren of uw gegevens nog kloppen, en het even terugfaxen.’ Dat doen mensen en vervolgens zitten ze drie jaar vast aan een overeenkomst. In de brief staat weliswaar dat het een contract is, maar wel onderaan en in heel kleine lettertjes. Wat ook gebeurt is dat ondernemers een spookfactuur voor bijvoorbeeld 50 euro krijgen met het logo van de Kamer van Koophandel erop. Als 10 procent van de mensen erin tuint en je hebt er 5000 verstuurd, ontvang je als malafide ondernemer 500 keer 50 euro.’

Wat stellen jullie voor met deze initiatiefwet?
‘We passen het burgerlijk wetboek én het wetboek van strafrecht aan. Door strafbaarstelling van acquisitiefraude op te nemen in het wetboek van strafrecht, kunnen mensen door de strafrechter veroordeeld worden. Fraudeurs krijgen een geldboete die kan oplopen tot 81.000 euro, of maximaal twee jaar celstraf. Belangrijker is de aanpassing van het burgerlijk wetboek. Daardoor wordt het gemakkelijker om mensen te waarschuwen voor malafide praktijken en zwarte lijsten aan te leggen. Ik heb een nota geschreven over acquisitiefraude: Leest u de kleine lettertjes maar. Daarin noemde ik het voorbeeld van Telefoongids.com. Naar aanleiding van de nota heeft het bedrijf me voor de rechter gedaagd. Ze beschuldigden me van smaad en beschadiging van de goede naam. Telefoongids.com is namelijk nooit veroordeeld voor malafide praktijken. De rechter gaf het bedrijf dan ook gelijk en ik verloor de rechtszaak. Als acquisitiefraudeurs voor de rechter kunnen worden gebracht door het OM, dan is het evident dat je anderen mag waarschuwen om op te letten als ze facturen ontvangen van die ondernemingen.’

U vindt dat daders van financieel-economische delicten relatief lichte straffen krijgen opgelegd.
‘Ja. En dat heeft een aantal oorzaken. Ten eerste doet de politie geen onderzoek naar acquisitiefraude. Het heeft heel weinig prioriteit. Een tweede punt is dat als mensen aangifte proberen te doen, de politie heel vaak zegt: “Dit is een civiele zaak. Daar doen we niks mee.” Een derde oorzaak is dat financieel-economische delicten anders worden behandeld dan andere delicten. Als er sprake is van grootschalige fraude, en de naam van de mensen die erbij betrokken zijn komt in de krant, dan straft de rechter lager. Hij redeneert dat zo iemand al reputatieschade heeft geleden. Maar voor een zedendelinquent geldt dit niet. Die wordt juist zwaarder bestraft, want dan is de rechtsorde geschokt.

‘Witte boordencriminaliteit wordt blijkbaar gezien als minder ernstig en de mensen die zich er schuldig aan maken, nemen we nog in bescherming ook. Maar ik heb slachtoffers van fraudeurs gezien die er echt heel veel last van hebben. Sommige mensen komen zo diep in de ellende dat ze het niet meer zien zitten en ze maken een eind aan hun leven. Dus het is volkomen onterecht om fraude af te doen als een minder ernstige vorm van criminaliteit.’

Hoe is de samenwerking tussen de twee partijen ontstaan? Die ligt niet voor de hand.
‘Dat klopt. SP en VVD hebben nog nooit eerder een initiatiefwet ingediend. We verschillen op veel onderwerpen van mening, maar beide partijen zijn wel voor zwaardere straffen bij acquisitiefraude. Een mooie gelegenheid om hierin samen op te trekken deed zich in 2013 voor. Toen deed de rechtbank Noord-Nederland uitspraak in een zaak rond acquisitiefraude. De rechter gaf een gedupeerde stichting gelijk en ontbond het contract. Maar volgens de rechter lag de bal bij de wetgever om dit probleem structureel aan te pakken. Daar heeft de VVD vragen over gesteld aan minister Opstelten. Toen zijn Foort van Oosten en ik samen gaan praten en hebben we een initiatiefwetsvoorstel geschreven. Als de wet eenmaal wordt aangenomen door de Tweede en de Eerste Kamer, is het overigens niet zo dat politie en OM alles maar moeten gaan oplossen. Ondernemers moeten heel goed blijven opletten. Dat wordt hopelijk eenvoudiger want er gaat een preventieve werking van strafbaarstelling uit. Daardoor kan bijvoorbeeld de fraudehelpdesk makkelijker waarschuwen voor dit type fraudeurs.’

Bron: Staatscourant 2 december 2014